[ Pobierz całość w formacie PDF ]
(Wydział) zostanie oddzielony od CK%7łP 81. Uzasadniano to tym, iż religia jest sprawą
prywatną obywateli i ta sfera powinna tworzyć odrębną strukturę, nie mającą nic wspólnego z
CK%7łP. Takie stanowisko (oddzielenie spraw świeckich i religijnych) przedstawił
przewodniczącemu PKWN M. Szuldenfrei (wówczas kierownik Biura Prawnego KRN). Gdy
w styczniu 1945 r. wyrazniej zarysował się problem stosunku do odbudowy przedwojennych
gmin żydowskich, w kręgach żydowskich działaczy komunistycznych traktowano istnienie
odrębnych struktur tej narodowości jako etap przejściowy, tymczasowy. Jak stwierdzał w
ekspertyzie dla Rady Ministrów M. Rubinstein: Tej nielicznej garstce pozostałych przy życiu
79
B. Mark oceniał, iż K%7ł były - pod względem ideologicznym - urzeczywistnieniem i kontynuacją w nowych
warunkach, zarówno programu Referatu %7łydowskiego przy KRN, jak i założeń Komitetu Organizacyjnego
%7łydów Polskich przy ZPP w ZSRR . Por. B. Mark, Do dziejów odrodzenia osiedla żydowskiego w Polsce po II
wojnie światowej, B%7łIH 1964, nr 51, s. 3. Szerzej o utworzeniu i działalności KO%7łP por.: A. Głowacki, Uwagi
o Komitecie Organizacyjnym %7łydów Polskich przy Związku Patriotów Polskich w ZSRR, (w: ) Dzieje %7łydów w
Aodzi 1820-1944. Wybrane problemy. Pod red. W. Pusia i S. Liszewskiego, Aódz 1991, s. 282-298.
80
Wolna Polska , 1 X 1944 r., s. 1.
81
A%7łIH, CK%7łP, WOiK, 3, Protokół posiedzenia plenarnego K%7ł w Lublinie w dniu 12 XII 1944 r., npag.
po masowej likwidacji %7łydów w Polsce nie potrzeba sztucznego separatyzmu narodowego 82.
Istniejące komitety podległe CK%7łP wykonywały - wg tego działacza dorazną robotę
pomocy ludności żydowskiej . Komitety Pomocy %7łydom podjęły zadania w zakresie
przekształcenia struktury społeczeństwa żydowskiego w kierunku jego produktywizacji.
Miały organizować kooperatywy krawieckie, szewskie, ślusarskie, stolarskie itp., prowadzić
bezwzględną walkę z nieróbstwem i spekulantami, z elementem pasożytniczym wśród
ludności żydowskiej . M. Rubinstein przewidywał, że gdy cała Polska zostanie wyzwolona
od okupanta i życie polityczne i gospodarcze ustabilizuje się, Komitety Pomocy %7łydom
powinny ulec likwidacji 83. Według niego potrzeby materialne i kulturalno-oświatowe osób
narodowości żydowskiej będą zaspokajane przez państwo, pracą kulturalno-oświatową
powinny kierować stowarzyszenia kulturalno-oświatowe, sprawy wyznaniowe miały być
przedmiotem działań Rady Wyznaniowej i samych wiernych. Nie widział on też racji bytu dla
odrębnych, żydowskich organizacji dobroczynnych 84.
Ważną kwestią wymagającą prawnego uregulowania były sprawy zorganizowania życia
religijnego %7łydów. Problem ten wyłonił się w pierwszych miesiącach po wyzwoleniu terenów
tzw. Polski lubelskiej. Na początku pazdziernika 1944 r. K%7ł w Lublinie zwrócił się do PKWN
o mianowanie rabina Safrina Feldszuha na stanowisko naczelnego rabina celem stworzenia
podstaw organizacyjnych odbudowy żydowskiego życia religijnego 85. Na terenach
wyzwolonych samorzutnie inicjowano powoływanie instytucji wyznaniowych żydowskich.
Posługiwano się przy tym dawną terminologią nawiązująca do przedwojennych gmin
żydowskich 86. Na początku 1945 r. rabin Dawid Kahane prowadził w Lublinie rozmowy z
przedstawicielami Rządu Tymczasowego w sprawie wydania zgody na stworzenie sieci
żydowskich instytucji religijnych 87. W tym czasie w gremiach kierowniczych państwa
rozważano tę kwestię. Dostrzegano potrzebę przekształceń przedwojennych struktur.
Zajmujący się tym problemem dr M. Schuldenfrei (działacz Bundu) referując sprawę
premierowi E. Osóbce-Morawskiemu ponownie opowiadał się za zasadniczą reformą
przedwojennych gmin żydowskich, a mianowicie poprzez rozdzielenie spraw religijnych od
82
CA MSWiA, MAP, 288, Opinia Wydziału Narodowościowego DP MAP w sprawie Gminy %7łydowskiej w
Polsce dla Rady Ministrów RP z 7 I 1945 r., k. 7.
83
CA, MAP, 288, Opinia..., k. 8.
84
Swoje wywody M. Rubinstein podsumował następująco: tak jak całe życie reakcyjnej przedwrześniowej
Polski ulega radykalnym przeobrażeniom, tak samo radykalnym przeobrażeniom w duchu demokracji powinno
ulec życie mniejszości żydowskiej. Taki jest nakaz dnia dzisiejszego . Por. CA, MAP, 288, Opinia.., k. 8.
85
J. Adelson, op. cit., s. 429.
86
Tak było np. w Przemyślu, gdzie na przełomie lat 1944/1945 funkcjonowała Gmina %7łydowska (był obok niej
także Wojewódzki Komitet Pomocy %7łydom). Por. CA MSWiA, MAP, 288, Raport Referenta dla Spraw
Mniejszości %7łydowskiej M. Rubinsteina z 2 I 1945 r., k. 5.
87
N. Aleksiun, Ruch syjonistyczny wobec systemu rządów w Polsce w latach 1944-1949, (w: ) Komunizm.
ideologia, system, ludzie, pod red. Tomasza Szaroty, Warszawa 2001, s. 240.
świeckich (kulturalno-narodowych) 88. Przeciw reaktywowaniu Gmin %7łydowskich
wypowiadał się też komunista referent ds. żydowskich w MAP M. Rubinstein. Według
niego, gminy te były tworem wstecznictwa i obskurantyzmu w życiu narodowym mas
żydowskich. Gmina żydowska trzymała naród żydowski w separatyzmie od reszty
społeczeństwa polskiego... 89. Te opinie legły u podstaw wydanego 6 II 1945 r. przez MAP
okólnika o tymczasowym uregulowaniu spraw wyznaniowych ludności żydowskiej 90.
Deklarowano w nim, iż nie przewiduje się w przyszłości tworzenia Izraelickich Gmin
Wyznaniowych z zakresem określonym w Rozporządzeniu Prezydenta RP z 14 X 1927 r.
Jednak celem umożliwienia swobodnego wykonywania praktyk religijnych zezwalano
grupom złożonym przynajmniej z 10 osób wyznania mojżeszowego na tworzenie
[ Pobierz całość w formacie PDF ]